"Қасиетті ана тілі" іс - шара

«Қасиетті ана тілім»

Мақсаты: Оқушылардың өз ана тіліне деген құрмет сезімін арттыру, тіл мәртебесін көтеру,

таза сөйлеуге үйрету, өз ұлтына, еліне деген сүйіспеншілігін ояту. Ана тіліміздің тұғырының мықты болуына негіз қалаған бабаларымыздың өсиетін ұран ету, қазақ тілінің мәртебесін көтеру. 
Әдіс-тәсілдер: Сұрақ – жауап,мың бір мақал, жүз бір жұмбақ ойындарын ойнату, ой-толғау, полиглот , жат оқу т.б. 

Көрнекілігі: қабырға газеттері, қанатты сөздер, ұлы тұлғалар портреті, кітаптар мен рефераттар. 
Түрі: Ойын – сауық кеші. 
Өтілу барысы: 

Қымбатты ұстаздар мен оқушылар міне біз бүгін бүкіл Қазақстан халқы болып Бүгінгі өткізгелі отырған «Қасиетті ана тілім» тақырыбындағы іс – шарамыз 22-қыркүйек күнгі Қазақстан халықтарының тілдері

мерекесіне қосылатын кішкене ғана үлес.Бірақ біз ана тілімізге деген сезімімізді білдіретінімізге қуаныштымыз. Олай болса, тілім деп жүректері соғып тұрған жалынды жастарымыздың «Тіл мерекесіне» арнап дайындаған «Қасиетті ана тілім» тақырыбындағы қорытынды кешін бастауға рұхсат етіңіздер. 
Қ.Шабасовтың «Тілім - тірегім» атты өлеңі. 

Тілім менің-тірегім , дінім менің, 

Тілсіз қандай болады күнім менің ?! 

Өз халқыма жетеді өз мәнінде 

Өз тілімде оқылса жырым менің. 

Тілім менің – қуатым, күшім менің, 
Күшім кетсе не болар ісім менің. 
Тілсіз өмір бар десе түсінбедім, 
Тілімменен тірлікті мүсіндедім. 

Тілім менің- асылым , арым менің, 

Арым кетсе не пайда барым менің. 
Бас кескендер тілімді кесе алмаған, 
Тілден бұрын кетеді жалын демім. 
Тілім менің-қазынам , қасиетім, 
Қасиетім бар әлем бас иетін. 
Тілі жоқтың түрі жоқ , түбірі жоқ, 
Бола көрме, Ана тіл, қасіретім. 

Тілі өлсе болмайды тірі халық, 

Бірі өліп, тұра алмас бірі қалып. 

Басқа емес өз Ана тілінде тек 
Тіршілігін білдірер ұлы халық. 

Тілім менің –ғасырлардан аманат, 
Аманатқа адал болсын Қанағат, 
Ар – намысқа келтірмейік жаманат. 
Қазақ болып туылдың ба, Ендеше 
Өз тіліңді өзгелерге бағалат. 
(Ана тіліне тағзым етіледі.) 
Өте ертеде бір қадірлі шешен қария келте дүниеден көз жұмарында қасына ұлын шақырып алып: 
-Балам, мен ұзамай дүние салам. Әкем қазына қалдырмады деп қамықпа. Ел ішінде қалдырып бара жатқан асыл мұрам бар. Соны іздеп тап, қадірле, қастерле дейді.Сонда баласы аманатынын орындайтындығын айтады, бірақ ол көп іздеп ештеңе таппайды. Сосын ол Абзал атаға келеді.Абзал ата оның әбден шаршап, шалдыққандығын көріп, не іздеп жүргендігін сұрайды. Сонда бала: 
- Әкемнің аманат еткен асыл мұрасын іздеп таппадым. Ол сонда қандай мұра болды екен? –деп сұрайды.Абзал ата оған: 
-Әй, балам –ай, әкеңнің сөзіне еш шүбә келтірме! Оның саған қалдырған мұрасы-тіл!Ол шешен адам еді ғой.Бәріміз де сөйлеуді сенің әкеңнен үйрендік. Тілден қымбат қазына жоқ, балам! Әкеңнің саған қалдырған қазынасы –сол ! –дейді.Осы қымбат қазынамыз ғасырлардан ғасырларға жетіп, толығып келеді. «Тіл –уақыт өзеннің өткелі», ол бізді өткен бабаларымыздың мекеніне бастап әкеледі. 

1-жүргізуші: 
Кенің бай , келімің мол туған тілім! 
Дыбыстың теріп сөз ғып буған гүлін. 
Қайырған қайдағыны жүйрік ең сен, 
Мен қосып, құтыла алмас қусам білім. 
Ассалаумағалейкум құрметті тіл жанашырлары, бүгінгі «Қасиетті ана тілім» атты тіл мерекесіне қош келдіңіздер! 
2-жүргізуші: 
Қонып тұр ордаң міне, жаңа жұртқа , 
Салып тұр ұлың «Қазақ» көзін сыртқа. 
Жау болсаң, жақындама, аулақ жүр деп, 
Ел болсаң есігім бос, ен деп ұлтқа. 
Армысыздар, құрметті ұстаздар, оқушылар. 
2-жүргізуші: 
Білеміз шаттық хабар қайдан ұшты, 
Бәрі енді өзімізге байланысты. 
Қаумалап, тік көтеріп әкетейік, 
Қанатын жаңа ғана жайған істі! 
Осы заң талаптарынан соң 22 қыркүйек – Қазақстан халықтарының тілдері мерекесі болып аталып өтілуде. Қазір іс қағаздарын тек мемлекеттік тілде жүргізетін мекемелер көбейді, жоғарғы оқу орындарындағы қазақ тілінде өтетін сабақтар саны бұрынғыға қарағанда көп өсті. Мекеме, ұйымдар Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған бағдарламасымен жұмыс істеді. 2011-2020 жылдарға арналған жаңа бағдарламасы шықты. 
1-жүргізуші: 
Қазақ тілі түркі тілдер тобына жатады, атадан балаға жеткен ұлы құбылыс . Ол талай тарих сынынан өтті. Ғасырлардан - ғасырларға сүрінбей жетті. Дүние жүзіндегі ең бай, бейнелі, таза, өткір, терең, күшті кең тіл ретінде саналады. Қазіргі таңда ана тіліміз жан –жақты зерттеліп, уақыт талабына сай ғылыми үлгіде жүйеленді.Қазақ тілі – қазақ халқының ұлттық игілігі болумен қатар, әлемдік тіл білімі зерттеушілерін қызықтырған көне тарихы бар, кемел тіл ретінде танылуда. 
2-жүргізуші: 
Өткен ғасырдың өзінде француз ғалымы Жорри де Манси «Қазақ тілі түркі тілдері ішіндегі ең бір таза тілдердің бірі» деп тамсанған. 
1-жүргізуші: 
Орыстың әйгілі ғалымы Василий Васильевич Радлов «Ең сауатсыз деген қазақтың өз тілін жете меңгергендігі сондай, ондайды біз Европада француздар мен орыстардан ғана байқаймыз. Егер олар әңгіме айта қалса сөз оралымдары көркем де сүйкімді, тілі өткір әрі майда шешен де тапқыр» деп әділ бағасын беріпті. 
1-жүргізуші: 
Ал олай болса іске сәт! 
1топ: «Қазақ тілі- өрісі мол қазына» 
Ұраны: Ана тілің арың бұл, ұятың боп тұр бетте 
Өзге тілдің бәрін біл өз тіліңді құрметте. 
ІІ топ «Тіл – рухи күре тамыр» 
Ұраны: Егер тілім ертең болса құрымақ, 
Біз дайынбыз өлуге де бүгін – ақ. 
ІІІ топ «Туған тіл – басты байлығым» 
Ұраны: Ана тілім өркенде 
Бола бер күшті көркем де. 
1-жүргізуші: Әділ –қазылар алқасынан топтардың ұпайларын сұраймыз. 
1топ: «Қазақ тілі- өрісі мол қазына» 
ІІ топ «Тіл – рухи күре тамыр» 
ІІІ топ «Туған тіл – басты байлығым» 
2-жүргізуші: 
Тарихқа , баяғы заманның деректеріне жіті көз жіберсек, өзге түркі халықтары сияқты қазақтың да жазу тарихы әріден басталатынын, жазудың алуан түрлерін жазудың арғы тегі суреттен басталғанын көреміз. 
1-жүргізуші: 
-Тәңірі ортақ жаратқан, 
Аузына халқын қаратқан. 
Қара қылды қақ жарған. 
Алдынан топты таратқан, 
Мөңке, Төле,Қазыбек 
Әйтеке,Алшын,би Кебек. 
-Белгілі шешендер мен шешен билердің сөздері жазылып сақталмағандықтан, тек бізге ұзын-ырғасы, желі-жұрнағы ғана жеткен. Ауыздан ауызға көше жүріп, сырланып, бүкіл халық қазынасына айналған.Олар халық даналығын , тіл байлығын көрсетеді. 
2-жүргізуші: 
-Қазақ халқы бар тарихын көшіп жүріп өткізсе де, Ғабит Мүсірепов айтқандай «Батпаққа батырмай, құмға шашпай, жұртында қалдырмай, шабындыға алдырмай,барлық жинаған сөз байлығын, күй мен жырын бізге жеткізді.» 

1-жүргізуші: 
Бағдарламамыздың екінші бөлімі – «Сөз тапқанға қолқа жоқ» деп аталады.Бұл сайысымыздың шарты кадаскопта көрсетілген, артына аталы сөз қалдырған , есімі ел жадында сақталған қазақтың келелі шешен билері мен бір туар ер азаматтарының даналық, шешендік сөздерінің түсіп қалған жерін жалғастыру және ол кімнің сөзі екенін табу. 
1. Толғауы тоқсан ..., (қызыл тіл) 
Сөйлейін десең ... (өзің біл) 
(А.Құнанбаев) 
2. Бар жақсылықтың басы - ... (тіл) 
(Махмуд Қашқари) 
3. Ақыл көркі – тіл 
... көркі – сөз.(Тілдің) 
(Жүсіп Баласағұни) 
4. Сүйемін туған тілді – анам тілін 
... (Бесікте жатқанымда –ақ берген білім) 
(С.Торайғыров) 
5. Туған тіл – ақыл-ой дамуының негізі және ... (барлық білімдердің қазынасы) 
(К.Д.Ушинский) 
6. Тіл қаруы – сөз, сөз қаруы – ой. Ақылды ой, алғыр сөз – адамның ең жоғары қасиеті. Мұралардың ең қымбаты –сөз. ...(Сөз күн шалмас қараңғы көңілді шалады, күн жылытпас суық көңілді жылытады.Асылы адам да, нәрсе де тозады, жоғалады. Асыл сөз мәңгі жасайды. 
(Ғ.Мұстафин) 
7. Тіл – адамның адамдық белгісінің зоры,...( жұмсайтын қаруының бірі.) 
(А.Байтұрсынов) 
8. Тіл мен мәдениет – ... (тамыры қатаймаған егіз қос ағаш.) 
( Хакім Алтай) 
9. Айтылады тілменен сөз, сыр –ішің, 
... (Жақсы сөз де білсең – бедел, ырысың) 
(Ж.Баласағұни) 
10. ...Көш бастау қиын емес- 
Қонатын жерде су бар. 
Қол бастау қиын емес- 
Шабатын жерде жау бар. 
.. . (Шаршы топта ... сөз бастау қиын- 
Шешімін таппас дау бар.) 
(Бұқар жырау) 
11. Таза мінсіз асыл тас су түбінде жатады, 
Таза мінсіз асыл сөз ой түбінде жатады. 
Су түбінде жатқан тас жел толқытса шығады, 
... (Ой түбінде жатқан сөз шер толқытса шығады.) 
(Асан қайғы) 
12. Бір сөз айтсаң жақсыға , 
Аталы сөзге тоқтайды. 
Бір сөз айтсаң жаманға, 
Өмірінде ұқпайды. 
... ( Надандықтың белгісі 
Өзін-өзі мақтайды. 
Көкірегі соқырға, 
Өмірде таң атпайды. 
Шешеннің сөзі шын асыл, 
Қап түбінде жатпайды...) 
(Жанқұтты шешен) 
1-жүргізуші: Әділ –қазылар алқасынан топтардың ұпайларын сұраймыз. 
1топ: «Қазақ тілі- өрісі мол қазына» 
ІІ топ «Тіл – рухи күре тамыр» 
ІІІ топ «Туған тіл – басты байлығым» 
1-жүргізуші: 
Тілім менің ! 
Тілім үшін мың өліп, тірілді елім, 
Аралыммен, 
Арыммен қатар қойып, 
Тілді қорғау-парызым бүгін менің. 
2-жүргізуші: 
Әуезов, Абайды өткен дәріс тілі, 
Тіл қатқан Тоқтар,Талғат ғарыш тілі 
Қанша Заң қабылдаймыз, жетер енді, 
Етілсін мемлекеттік әр істе үні! 
1-жүргізуші: 
Туған тіл-ақыл ой дамуының негізгі және барша білімдердің қазынасы. 
Ия, бүгін біз ана тіліміздің құдіреті мен өміршеңдігіне біршама көз жеткізгендей болдық. Ана тілін ұлы мұхитқа баласақ, біз соның жағасына келіп екі алақанымызды қосып тұрып қос уыстап іліп алып ішкендей ғана болдық деп ойлаймын. Оның тереңіне бойлап түбіндегі інжу – маржанын ерінбей – жалықпай тере біліп өзімізден кейінгі ұрпаққа жеткізу біздің парызымыз. 
2-жүргізуші: 
Тіл – ұлттың жаны, халықтығының асыл белгісі, намысы, тыныс тіршілігінің көзі, Ата Заңымен қорғалатын, еркіндігінің үні.Оны құрметтеп, қорғау, келешек ұрпаққа жеткізу, Қазақстанның бақытты да парасатты, білімді де еңбекқор ұл-қыздары бізге ғасырлар бойы ата-бабаларымыздан жеткен аманат. 
1-жүргізуші: 
Осымен «Тіл мерекесі» өз мәресіне жетті. Аспанымыз ашық, заманымыз тыныш, тіл мәртебесі биік болсын, ағайын!